از یتیم نوازی تا اهدای خون در شب های رمضان در قم / آئین های پابرجای ماه رمضان در قم

به گزارش موج رسا; رمضان در فرهنگ مردم قم همواره گرامی و بزرگ بود و بهترین ماه سال محسوب می‌شد. مراسم رؤیت، شب قبل از شروع ماه برگزار می‌شد که به آن «شب نیت» می‌گفتند؛ شبی که مردم نیت می‌کردند تا یک ماه بنده خدا باشند، شهر مقدس قم به عنوان پایتخت تشیع در جهان شناخته شده است و همواره به خاطر بارگاه ملکوتی حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران حالت معنوی داشته است، اما در ماه مبارک رمضان این فضا بیشتر معنوی شده و حالت شهر قم کاملا تغییر می کند.

شاید تصور شود با مدرنیته شدن زندگی ها و شهری شدن ها آئین های گذشته که در ماه رمضان برگزار می شود به فراموشی سپرده شده و همدلی های گذشته از بین رفته است، اما باید گفت با وجود کمرنگ شدن برخی از آئیین ها به دلیل پیشرفت های  تکنولوژی جوامع بشر هنوز برخی از آئین های ماه رمضان پابرجا است و گاهی شکل آن تغییر یافته و زیباتر شده است.

چند سالی است که ماه مبارک رمضان با فصل گرمای سال همزمان شده است و با توجه به این مسئله که قم یک شهر با هوای گرم است روزه داری نیز مشکل تر از روزهای دیگر از سال است اما این مسئله باعث نشده که در معنویت و روزه داری مردم قم خللی به وجود بیاید.

در گذشته مردمان قم در ماه رمضان آئین های زیبایی داشتند، از جمله رسم کلوخ اندازون،خانه‌تکانی یا خاک‌گیری منازل و مساجد در استقبال از ماه رمضان، سحرخوانی، خروس‌خوان دوم، توپ در کردن، سنت حسنه اطعام نیازمندان، رسم زیبای خرماگردانی برای اطعام روزه‌داران، جشن اوهی اوهی در نیمه رمضان برای جشن تولد امام حسن مجتبی علیه السلام، تهیه حنا و پخت و توزیع کله‌پاچه در شب قتل ابن ملجم،هدیه به روزه‌داران کوچک، تهیه شیرینی سنتی کسمه،روزه پیشواز، تهیه مایحتاج ماه مبارک و ذخیره آن‌ها از جمل آئین های مردمان قم در گذشته بوده که هنوز برخی از آن ها به صورت کامل در روستاهای قم انجام می شود و برخی دیگر در کنار رسوم جدید همچنان پابرجا است.

در این سالهای اخیر علاوه بر رسم های گذشته  اتفاقات دیگری نیز در شهر رخ میدهد و حال و هوای شهر را تغییر می دهد با توجه به گرمای هوا و طولانی بودن ساعات روزه داری فروشگاه ها و مغازه های سطح شهر نیز از زمان افطار تا سحر مشغول فعالیت هستند و شب های شهر قم در ماه رمضان به صورت کامل تغییر می کند و زندگی و شادابی خاصی در این شب ها در شهر قم جریان دارد و مردم نیز از این مسئله احساس رضایت می کنند.
این درحالی است که رسومات جدید و قدیم ماه رمضان در قم که هنوز پابرجا است.

رسم زیبای خرماگردانی برای اطعام روزه‌داران

اگر این روزها هنگام اذان مغرب و عشا یا هنگام افطار در بیرون از منزل باشید و به دلیل مشغله کاری نتوانید خود را به منزل برسانید تا افطار کنید موکب های کوچک موقتی را خواهید دید که با یک خرما و چای و لقمه نانی در کوچه و خیابان های قم ،  مخصوصا در مرکز شهر و اطراف حرم حضرت معصومه سلام الله علیه از شما پذیرایی خواهند کرد.

خرماگردانی در گذشته و  در مساجدی که قبل از افطار نماز جماعت برپا میشد انجام می شد  بعد از اتمام نماز، عده‌ای با در دست داشتن افطاری مختصری مثل خرما، روزه روزه‌داران را باز می‌کردند و این کار هنوز هم در بعضی از مساجد قم رایج است و در مساجدی هم که قبل از خواندن نماز افطار می‌کنند هم ابتدا روزه روزه‌داران را با همین افطاری مختصر باز و سپس نماز جماعت برپا می‌شود.



قرائت جمعی قرآن

با آغاز ماه مبارک رمضان محافل جزء خوانی دسته جمعی در سراسر کشور برپا شده است یکی از این محافل باشکوه و معنوی که توجه ملی و بین المللی را به خود جلب کرده و مورد استقبال واقع شده است جزء خوانی در حرم مطهر حضرت معصومه(س) می باشد که بعنوان بزرگترین تجمع قرآنی جهان از آن یاد می شود که علاوه برشبکه استانی نور از شبکه های سراسری از جمله شبکه 3 و همچنین شبکه های بین المللی نیز پخش می شود.

یکی از ویژگی های برجسته جزء خوانی در حرم معطر حضرت معصومه(س) حضور قاریان درجه یک بین المللی است که قرائت این قاریان با استقبال بسیار زیادی در داخل و خارج از کشور مواجه شده است، در این مراسم که بزرگترین مراسم جزء خوانی در جهان اسلام به شمار می‌رود حدود 3 هزار نفر روزانه به جزء خوانی قرآن می پردازند.

یتیم نوازی در شب های قدر

بسیاری از جوانان ولایتمدار قم که مولای متقیان حضرت علی(ع) را الگوی یتیم نوازی خود قرار داده اند شب های قدر را برای کمک به ایتام و همچنین نیازمندان انتخاب می کنند و در این شب ها درب منزل نیازمندان اقلام و مواد غذائی می برند.

یکی دیگر از رسم های که چند سال است در قم مردم انجام می دهند اهدای خون در شب های قدر است به همین خاطر مراکز انتقال خود در این شب ها فعال هستند  تا مردم در شب های قدر نذر خون خویش را ادا کنند.

شب زنده داری جمعی در اماکن مقدس

شب زنده داری در شب های قدر یکی از مستحبات است اما مردم قم سعی می کنند که این مستحب را حتماً و در کنار دیگر روزه داران و در حرم حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران برگزار کنند، مسجد مقدس جمکران به عنوان میعادگاه منتظران مهدی موعود(ع) هر ساله شاهد خیل عظیم عاشقان امامت و ولایت و منتظران ظهور است.



روزه پیشوازی

گرفتن روزه پیشوازی در سه روز آخر یا روز آخر شعبان و اعزام مبلغ و مروج دینی از سوی مراجع نیز از دیگر رسومی بود که در آستانه این ماه انجام می‌شد.

تهیه حنا/ پخت و توزیع کله‌پاچه در شب قتل ابن ملجم

در مراسم شب 27 رمضان که شب قتل ابن ملجم است مردم کیسه‌های حنا تهیه و به مساجد می‌برند و در این شب آش، آبگوشت و کله‌پاچه می‌پزند و توزیع می‌کنند، این رسم هنوز هم مانند گذشته در میان مردم قم پابرجا است.

هدیه به روزه‌داران کوچک

همچنین در قم رسم است که در آخر ماه رمضان و روز عید فطر به کودکان و نوجوانانی که در طول ماه مبارک روزه کله‌گنجشکی گرفته‌اند برای تشویق آن‌ها از طرف بزرگ‌ترها هدیه‌ای به آن‌ها داده می‌شود.

مردم قم در روز عید فطر پس از اقامه نماز عید به خانه مراجع، علما و بزرگان، اقوام و آشنایان خود می‌رفتند و شکر آنکه توفیق انجام طاعات این ماه را داشته‌اند را به جا می‌آورند؛ البته قمی‌ها در استقبال از ماه خدا نیز رسوم جالبی داشتند.

تهیه مایحتاج ماه مبارک و ذخیره آن‌ها

تهیه مایحتاج ماه مبارک و ذخیره آن‌ها از دیگر اقداماتی است که در زمان‌های قدیم انجام می‌شده است، به این صورت که در قدیم گوشت را به صورت قورمه درمی‌آوردند تا برای تهیه آبگوشت و خورشت در سحر استفاده کنند و این گوشت‌ها بسیار خوشمزه بود.

چرا که مردم برای وعده سحر کمتر از برنج استفاده می‌کردند و بیشتر مواقع مردم آبگوشت می‌خوردند و اگر غذای آن‌ها چیزی به جز آبگوشت بود مثل آن بود که چیزی نخورده‌اند.

تغییر ساعات کاری در رمضان

مردم قم در ماه رمضان کارهای سنگین یا کارهایی مثل خاک‌برداری، اره‌کشی، زغال سوزانی و ... را که با گردوغبار همراه بود را بعد از افطار انجام می‌دادند.



خانه‌تکانی یا خاک‌گیری در استقبال از ماه رمضان

خانه‌تکانی یا خاک‌گیری در استقبال از ماه رمضان از جمله رسومی است که از دیرباز در قم موردتوجه بوده است.

خانه‌تکانی یا خاک‌گیری در استقبال از ماه رمضان از جمله رسومی است که از دیرباز در قم موردتوجه بوده است.

نظافت خانه‌ها، تکایا و مساجد، حسینیه‌ها، مغازه‌ها، اماکن عمومی و حتی حمام‌های عمومی از جمله رسومی است که امروزه نیز رایج است،‌ اما در گذشته از رونق بیشتری برخوردار بوده است.